Wierzenia bjortari (1)

Rytualizm politeistyczny

Rytualizm politeistyczny nie jest najstarszym – ani też jedynym – systemem wierzeń Heimareldu, niewątpliwie jest jednak tym, który najsilniej zakorzenił się wśród klanów i zdominował lub wyparł inne, pomniejsze odłamy religijne. Wywodząc się z bardziej pierwotnego i, jak twierdzą niektórzy, prymitywnego rytualizmu naturalistycznego, politeizm bjortari nie zerwał z prostszymi tradycjami, wzbogacając je jednak o bardziej rzeczywiste, cielesne postaci thynów.

Oficjalną, choć dawno już nieużywaną powszechnie nazwą religii ludzi gór jest vidgran eis, w wolnym tłumaczeniu oznaczająca mniej więcej tyle, co wiara w pierwotne siły. Określenie to wywodzi się z wcześniejszego pojęcia wiary – oddania naturze, będącego podstawą pierwotnych wierzeń bjortari. Kształtowanie się systemów wyznaniowych i kultów ludzi gór trwało setki lat podczas których przechodziły one ewolucję od skrajnej prostoty i zapatrzenia w otaczający świat do bardziej złożonych, subtelnych pojęć i metafor.

Podczas, gdy rytualizm naturalistyczny był systemem mocno intuicyjnym, pozbawionym określonych reguł i sprowadzonym do logicznych, samo nasuwających się nawiązań do surowej natury Euxaniru, jego politeistyczna odmiana stanowi zbiór zasad, określonych rytuałów i celebracji oraz pojęć definiujących podstawy wiary. Obecnie wyznawany system jest znacznie bardziej poukładany i, jak twierdzą niektórzy, sformalizowany w porównaniu do pierwszych wierzeń bjortari. Nie zrywa on jednak ze swymi naturalistycznymi korzeniami – znaczna większość praktykowanych rytuałów i tradycji jest tymi samymi, które rodziły się na samych początkach kształtowania wiary ludzi gór. Podczas wielu celebracji nie nawołuje się wcale thynów, a jedynie pierwotną, niezdefiniowaną siłę natury; wiele rytuałów wciąż jest rażąco prostych, ograniczających się do bardzo pierwotnych ofiar krwi i pieśni pozbawionych słów. Odwołania i szacunek do surowej przyrody Euxaniru i podstawowych praw przyrody wciąż stanowią fundament rytualizmu, na którym wzniesiono jedynie kolejne, bardziej złożone kondygnacje.

Dwa elementy zasadniczo różniące rytualizm politeistyczny od jego wcześniejszych odmian to wyodrębnienie trzech aspektów wiary – swego rodzaju kategorii szufladkujących pewne pojęcia i cechy – wprowadzenie wspomnianych już postaci thynów oraz zastosowanie utary jako atrybutu rytualistów.

Aspekty rytualizmu politeistycznego

Na drodze kształtowania się wierzeń do ich obecnej postaci wyodrębniono trzy aspekty: nir, ikth oraz veurr.

Nir to aspekt życia. Obejmuje cechy takie jak: determinacja, odwaga, ambicja, empatia, cierpliwość, agresja, arogancja, pewność siebie, lojalność. Jest domeną przeznaczenia, przetrwania, poszukiwania własnego miejsca, rozwoju fizycznego. Thynowie reprezentujący ten aspekt to Agnari, Floth oraz Eyjavad.

Ikth jest aspektem półżycia. Obejmuje cechy takie jak: mądrość, religijność, ciekawość, ambicja, niezdecydowanie, tchórzliwość, charyzma, dyplomacja, zachłanność, sprawiedliwość. Jest domeną snów, sumienia, chorób i zdrowienia, narodzin i dorastania, rozwoju duchowego. Thynami ikth są: Atyrna, Thorann i Samahel. Aspekt ten jako jedyny posiada swą określoną manifestację pod postacią form półżycia o różnej sile: szeptów, cieni, etilimów, naurrów i innych.

Veurr jest aspektem śmierci. Obejmuje cechy takie jak: lękliwość, niepewność, determinacja, sprawiedliwość, lojalność, honorowość. Jest domeną walki z własnymi słabościami i przeciwnościami losu, rozwoju duchowego, dążenia do chwały, śmierci naturalnej i przedwczesnej. Thynami reprezentującymi ten aspekt są Urgoth oraz Skjoldivarr. Za miejsca szczególnie odpowiednie do przeprowadzania rytuałów związanych z aspektem veurr uznaje się cmentarze, mogiły, ale także domy chorych, jaskinie i wszelkiego rodzaju opuszczone budynki z kamienia.

Wydzielenie trzech aspektów rytualizmu pociągnęło za sobą nie tylko przyporządkowanie określonych cech do poszczególnych domen oraz wskazanie patronatów silnie zakorzenionych w danej domenie (przykładowo patronat nad dziećmi jest bez wątpienia związanym z aspektem nir, ale już opiekę nad chorymi roztaczają thynowie wszystkich trzech aspektów), ale także przydzielenie odpowiednich ról wznoszonym świątyniom rytualistycznym. Rzadko zdarza się, by świątynia poświęcona była wszystkim trzem aspektom – te, choć uzupełniające się w opisywaniu świata, uznawane są za niezależne i, w pewnej mierze, sprzeczne wobec siebie. Znaczna większość świątyni bjortari zdominowana jest przez aspekt nir – domenę życia. Przykładem tradycyjnej świątyni ludzi gór jest Illin, świątynia w Yrkazaanie, druga największa w Heimareldzie – choć jest miejscem kultu wszystkich trzech aspektów, wyraźnie zdominowana jest przez domenę życia. Wyjątkiem od tradycji jest natomiast Bergvegdr, skalna świątynia w Sigvahl, największa ze świątyń w Heimareldzie, stanowiąca miejsce kultu ikth, zupełnie nieobejmująca domeny nir. Z kolei Hugveig, główna świątynia Klanu Atyra w Urkari (na obrazku), jest jedyną obecnie istniejącą świątynią Heimareldu poświęconą na równi wszystkim trzem aspektom rytualistycznym.

Utara w rytualizmie politeistycznym

Trudno wskazać początki utary w rytualizmie politeistycznym, nie ulega jednak wątpliwości, że przez setki lat stała się ona elementem niemal niezbędnym w wielu celebracjach oraz poniekąd definiującym rolę rytualisty w klanie. W obecnym rozumieniu skyrma to nie tylko przewodnik duchowy, znający i interpretujący założenia wiary, prowadzący rytuały oraz czuwający nad dopełnianiem ustanowionych tradycji, ale także ten, który rozumie utarę, który potrafi ją w pewnym stopniu kontrolować i naginać na pożytek klanowej społeczności. Choć należałoby założyć, że początki wierzeń bjortari nie wymagały od kapłanów podobnych uzdolnień, aktualnie nie ma już skyrmów, którzy nie mogliby pochwalić się dogłębnym zrozumieniem spaczenia i oddaniem mu.

Uważne przestudiowanie legend Heimareldu pozwala z dużą dozą prawdopodobieństwa wskazać czas po upadku Innurr – Upadłej, gwiazdy która przecięła nieboskłon i spadła gdzieś na ziemiach Euxaniru – jako moment, w którym zaczęto mówić o utarze. W kolejnych latach spaczenie miało coraz silniej zakorzeniać się w lokalnych opowieściach, wreszcie stając się stałym elementem krajobrazu Pasm i tradycji bjortari. Wtedy też mieli zacząć pojawiać się ludzie szczególnie wrażliwi na oddziaływania utary, a ona sama miała być traktowana jako wyższa, niemal boska siła. Takie postrzeganie musiało doprowadzić do asymilacji spaczenia do ewoluujących wierzeń ludzi gór, które z czasem nie mogły się już obyć bez wspominania i wykorzystywania utary.

Pojęcia powiązane z rytualizmem politeistycznym (wyciąg z glosariusza)

atrablik – święty symbol nir spotykany w większości świątyń bjortari.

etilim – jedna z silniejszych manifestacji aspektu ikth. Często zachowuje formę posiadaną za życia, zdolna do częściowej materializacji. Inteligentna, zdolna do kontaktu z żywymi oraz oddziaływania na świat materialny. W przypadku ludzkich etilimów wspomina się o kontaktach tak werbalnych, jak i poprzez transfer myśli. Starsze etilimy charakteryzują się wysoką drażliwością, potrafią przejawiać także silny instynkt terytorialny w stosunku do miejsca, w którym przebywają lub do którego są przykute. Przeciętnie, jeśli nie zostanie rytualnie uwolniony, etilim istnieje około 400-500 lat (najstarszy znany przypadek: 632 lata).

skeid – długi nóż rytualny o charakterystycznie wygiętym, częściowo ząbkowanym ostrzu, z rowkiem wzdłuż całej jego długości. Rękojeść zwykle rzeźbiona, przedstawiająca totem wybranego z thynów. U nasady ostrza barwnikiem kreślony jest zwykle symbol aspektu reprezentowanego przez dzierżącego skeid rytualistę.

skyrm, skyrma – także: wiedzący, wiedząca – tytuł przysługujący najsilniejszym spośród rytualistów bjortari. Ocena rytualisty odbywa się w oparciu między innymi o przebieg inicjacji danego akolity, jego wrażliwość na utarę oraz zdolność panowania nad spaczeniem. Znajomość historii ludzi gór, ich tradycji i rządzących nimi reguł, choć ważna dla każdego rytualisty, w przypadku mianowania na skyrmę jest mniej istotna.

thyn, thyna – także: patron, patronka totemiczna – w rytualizmie politeistycznym bjortari są najwyższą siłą opiekuńczą i sprawczą. Nie są bogami w rozumieniu tego jako istot wszechmocnych, zdolnych do narzucania ludziom własnej woli i decydowania o ich losie. Posiadają zdolności przekraczające możliwości śmiertelników i zobligowali się do opieki nad plemionami bjortari. Wyróżnia się dziewięciu thynów: Agnari, Eyjavad i Floth reprezentują aspekt nir; Atyrna, Thorann i Samahel reprezentują aspekt ikth; Urgoth i Skjoldivarr reprezentują aspekt veurr, natomiast Surre nie jest przyporządkowany do żadnego z aspektów. Każdemu z thynów przypisuje się określony patronat, wskazujący komu ma szczególnie sprzyjać i pomagać.

vaihring – w rytualistycznym politeizmie bjortari stan wiecznego potępienia po śmierci, wiążący się z pozostaniem w formie półżywej i wygnaniu w rejon wiecznej zimy – swego rodzaju płaszczyznę ponad ziemskim światem, ale odgrodzonej od ziem thynów. Jest przeciwieństwem biesiadowania przy stole Eyjavada i walki u boku Flotha. Vaihringowi podlegać mają najgorsi szubrawcy, zbrodniarze i mordercy oraz inni, których czyny uniemożliwiają im zaznanie wiecznego spokoju i chwały.